Schuld, schaamte of spijt?

Er zijn ongeveer 3 manieren die groepen mensen gebruiken om hun waarden te behouden en te versterken.

Eén is openlijke dwang, de dreiging of gebruik van “fysiek geweld, gevangenschap, straf of dood” om diegene te beperken die zou kunnen zondigen tegen de waarden van een groep mensen. Kennis van deze regels en de resulterende straf houdt mensen ertoe te gedragen in overeenkomst met de waarden van de groep.
Een andere manier is bijvoorbeeld om de groepswaarden zo grondig aan te leren dat de persoon zich schuldig voelt als die geschonden worden. Iemand kan zich schuldig voelen over iets dat hij/zij gedaan heeft, zelfs al weet niemand anders het, omdat de waarden van de groep eigen zijn geworden (een deel van de persoon). Veel geloofsovertuigingen en sommige gemeenschappen gebruiken het schuldgevoel als sociale controle.
En de laatste manier is schaamte. Het publiekelijk afkeuren wanneer iemand de culturele waarden overschrijdt. Schaamte wordt ook wel eens “de geheime emotie” genoemd, omdat de meeste mensen die schaamte voelen, ook beschaamd zijn omdat ze zich schamen. Dus wordt dit zelden met andere mensen besproken of wordt dit zelden opgeworpen als een nog op te lossen probleem. In culturen waar schaamte de belangrijkste methode is tot sociale controle, is de ultieme straf om afgezonderd en verdreven te worden uit de groep. Historisch gezien stond dit gelijk aan de dood, omdat alleen overleven extreem moeilijk was.

Hoe zouden we schuld, schaamte en spijt kunnen omschrijven?

Schuld is het gevoel wanneer we zelf onze eigen waarden schenden op een manier dat iemand anders schaadt. Schuld refereert altijd naar iets uit het verleden. Vergeving van onszelf is hier dikwijls aangewezen.

Schaamte is het gevoel wanneer we iemand anders zijn/haar waarden schenden, ook al zijn we het niet eens met hem/haar. Schaamte werkt ook erg verlammend. Het is dikwijls schaamte die ons tegenhoudt om iets te doen. Vb publiek spreken.  Het is dus belangrijk te weten dat ook enkel het idee om andere mensen hun waarden te schenden, genoeg is om het verlammende gevoel te starten. In dit geval is het nuttig om je kwetsbaar op te stellen. Schaamte kan niet overleven in een omgeving van kwetsbaarheid.

Spijt is het gevoel wanneer onze eigen waarden geschonden worden en dat ons zelf schaadt in plaats van iemand anders. Net zoals bij schuld refereert het gevoel naar iets uit het verleden.

Schuld kan privaat zijn of publiek (groep), maar schaamte is altijd publiek (groep).

Tracht te achterhalen wat de oorzaak is van jouw gevoel:

• Heeft dit iemand anders pijn gedaan (geschaad) of jezelf of beide?
• Heb je je eigen waarden geschonden of van iemand anders of beide?

Er is ook een belangrijk verschil tussen schaamte omwille van een gedrag of een persoon. Schaamte over een gedrag is minder schadelijk, omdat de persoon meestal kan kiezen om het gedrag aan te passen, conform aan de waarden van de groep. Schaamte omwille van de persoon is veel moeilijker, want hoe kan een persoon veranderen wie hij/zij is?

Vb “Je moet je schamen voor wat je deed” kan relatief makkelijk aangepast worden, in tegenstelling tot “Je zou beschaamd moeten zijn!”

Nu we de essentiële verschillen kennen, weten we ook dat we op een verschillende manier de gevoelens moeten aanpakken.

Dikwijls zijn zelfs 2 of meerdere van deze gevoelens aanwezig. Het nadeel is dan ook dat de schuld/schaamte/spijt gevoelens elkaar kunnen versterken. Als er slechts een interventie wordt gedaan voor 1 van de gevoelens, dan zal snel duidelijk worden dat dit niet voldoende is. De resterende gevoelens moeten ook aangepakt worden, anders heeft de interventie geen zin.

Door middel van NLP (Neuro Linguïstisch Programmeren) kan ik er gemakkelijk achter komen of 1 of meerdere van deze gevoelens jou belemmeren. En mocht dat zo zijn, lossen we samen dat probleem op…
Neem gerust contact met me op voor meer info.
Christophe Dierckx

Een Beter Plan

+32 486 89 72 03

info@eenbeterplan.be